Kan celtherapie worden toegepast bij MS?

Het werkingsmechanisme van de hiervoor beschreven immunomodulerende geneesmiddelen is over het algemeen niet specifiek en induceert zeer algemene veranderingen in het immuunsysteem, met als enige uitzondering Copaxone. Dit komt omdat we nog niet precies weten welke immuunafwijkingen specifiek MS veroorzaken. Celtherapie richt zich op het herijken van het immuunsysteem, waardoor de autoimmuuncomponent wordt geëlimineerd.

De eerste en meest radicale methode bestaat erin MS te behandelen als leukemie: alle witte bloedcellen, inclusief lymfocyten, worden vernietigd met chemotherapie, waarbij hematopoëtische stamcellen uit het beenmerg van de patiënt worden gehaald. Deze stamcellen worden in het laboratorium gestimuleerd om zich te vermenigvuldigen en vervolgens opnieuw geïnjecteerd om nieuwe bloedcellen en dus nieuwe immuuncellen aan te maken, waarvan we hopen dat ze geen auto-immuuncellen meer zullen bevatten. Dit is een transplantatie van 'autologe' (lichaamseigen) stamcellen. Deze behandeling, die nog steeds 'experimenteel' is, is voorbehouden aan jonge patiënten met een zeer actieve ziekte die niet of onvoldoende reageren op de huidige medicijnen. Andere methoden zijn nog experimenteel en in ontwikkeling. Bijvoorbeeld, 'dendritische' cellen uit het bloed die bijdragen tot de aangeboren immuniteit, worden afgenomen van een patiënt, in aanwezigheid van myeline- of hersenantigenen (moleculen) gekweekt onder speciale omstandigheden, zodat ze tolerant worden voor deze antigenen (ze niet langer herkennen als lichaamsvreemde targets) en vervolgens opnieuw geïnjecteerd in de donor. Ze activeren dan niet langer de T- en B-lymfocyten, die dus 'gedesensibiliseerd' zijn.

Een andere benadering is afgeleid van kankerimmunotherapie en houdt in dat de T-lymfocyten van de donor genetisch worden gemodificeerd, zodat ze de B-lymfocyten beter en langer kunnen aanvallen en vernietigen dan Ocrevus of Kesimpta. Dit zijn CAR-T-cellen (CAR staat voor Chimeric Antigenic Receptor) die zijn aangepast om een specifiek antigen, CD19, op het membraan van de B-lymfocyten te herkennen en deze cellen te doden. Deze aanpak is al getest bij een andere auto-immuunziekte, systemische lupus erythematosus, en wordt momenteel ook getest bij MS. 

Ten slotte zijn regulatoire T-lymfocyten het onderwerp van veel onderzoek. Deze cellen vertonen een verminderde en ontoereikende werking bij MS. Hun vermogen om weefsels te herstellen die door ontstekingen zijn vernietigd en zelfs om myeline in de hersenen te herstellen, is onlangs aangetoond. In theorie kan het toedienen van functionele regulerende T-lymfocyten aan een MS-patiënt de immuuntolerantie herstellen, de focale ontstekingen in de hersenen stoppen en het herstel van beschadigd hersenweefsel bevorderen.

Het betreft hier nog haalbaarheidsstudies, die nauw aansluitente met fundamenteel onderzoek in de immunologie, en die hun doeltreffendheid en veiligheid nog moeten bewijzen.